Diễn biến nghi lễ Then

Các bước của Then cấp sắc và Then kỳ yên

     Mỗi nghi lễ Then đều có những nét riêng trong tiến trình hành lễ. Ở đây, trong phạm vi có thể chúng tôi chỉ nêu ra những công đoạn chính của hai loại Then: Then cấp sắc và Then kỳ yên. Ngay trong mỗi loại Then như vậy thì tùy thuộc vào từng địa phương đều có sự sai biệt.

     Về Then cấp sắc, chúng ta thử so sánh hai nghi lễ ở Quảng Hòa (Cao Bằng) và Vãn Quan (Lạng Sơn).

Then (Giàng) ở xã Tự Do, Quàng Hòa – Cao Bàng	Then ở xở Đại An – Văn Quan-LạngSơn
Mở đường, trình việc.	Lễ chuộc binh: chuộc binh mã của Then nhập xác, từ đó Then mới có thể điều khiển binh mã đi lên trời trình việc Then.
Dâng lễ vật các cửa Thần.	Lên các cửa Thần.
Cửa Thổ công.	Cửa Thổ công.
Cửa Tổ tiên gia chủ.	Cửa Thành hoàng.
Cừa Tướng Cả (giữ phép thuật Then).	Cửa Táo quân.
Cửa các Thiên tướng.	Cửa Đẳm Then (Tổ Then).

Cửa tồ nghề Then: Phật Bà Quan Âm.	Cửa Tướng Pháp – giữ pháp thuật Then.
Cửa Ngọc Hoàng…	Cửa các Thiên tướng.
Khao binh mã.	Cửa Ngọc Hoảng…
Lễ cấp sắc ở ngoài đồng	Cấp sắc ở ngoài sân, rước sắc vào bàn thờ Then.
Đón Thiên tướng xuống khám cỗ, nhận cỗ	Nhập đồng Thiên tướng . chứng giám cấp sắc, khao binh
Tướng pháp	Nhập Ngọc Hoàng
Tướng Thiên Bồng Thiên Ru	Nhập Tướng Tổ nghề
Tướng nguỵ Trưng Độc Cước	Nhập vua Bà
Tướng cai Bán cai Cường (tổ nghề)	Nhập tướng Hiển
Tướng Hỏa Thang.	Nhập tướng Hổ.
Tướng Nam Hải.	Nhập Thánh đế khám cỗ và giải hạn.
	Nhập tướng cá vui đùa.
Khao cỗ, tiệc mừng, tlễn khách.	Khao hội, vui chơi tlễn khách.

      Như vậy, về cơ bản Then cấp sắc ở Cao Bằng và Lạng Sơn đều tuân thủ trình tự cơ bản, tuy nhiên cũng có một số sai biệt chi tiết, như các cửa Thần phải đi dâng lễ, các Thiên tướng nhập đồng. Đặc biệt, Then ởCao Bằng chỉ dâng lễ cửa Ngọc Hoàng, trong khi ở Lạng Sơn thì vừa dâng lễ cửa Ngọc Hoàng, vừa nhập đồng Ngọc Hoàng xuống giám lễ và khao binh… Các bước tiến hành của Then cấp sắc thường dlễn ra từ 2-3 ngày, ngày đầu làm lễ mở đường trình việc, ngày thứ hai dâng lễ vật lên cửa thần linh và ngày thứ ba đón tướng (nhập đồng) và khao hội.

     Đối với nghi lễ Then kỳ yên thì đơn giản hơn, thường là bao gồm các bước:

-   Sắp binh mã (sắp mạ)

-  Khám cỗ (khảm cộ)

-   Giải uế (giải vé)

-   Dâng lễ Tổ sư, Pháp sư, Nam Tào – Bắc Đẩu (hay cửa Tu Pháp)

-   Hồi binh mã (hòi mạ)

     Có thể nói nghỉ lễ cấp sắc là một cuộc hành trình dài của các ông Then, bà Then tới cửa thần linh nhằm thỉnh mời các thần linh, từ Thành hoàng, Thổ Công, Tổ Tiên đến các Thiên tướng về chứng giám lễ cấp sắc, trao quyền pháp cho thầy Then khi hành lễ, sau đó lại tiễn các thần linh về trời. Đối với Then nối số của người già (tiếp số để sống lâu hơn) thì Then chỉ cần đến cửa Nam Tào – Bắc Đẩu, tức vị thần giữ sổ sinh tử của người trần. Còn Then cầu tự, chữa bệnh cho trẻ nhỏ thì đến cửa Mẻ Bioóc.

     Để các Then đến các cửa mời thần linh, hay khi thần linh nhập đồng vào thân xác các bà Then, ông Then thì phương thức biểu đạt chủ yếu là qua các lời hát Then, nhạc cây đàn tính, nhạc xóc (biểu tượng tiếng vó ngựa phi), các điệu múa hay trò diễn. Đó là môi trường nghệ thuật rất cần thiết để con người và thần linh thông giao và hòa hợp.

Đọc thêm tại: http://vanhoatinnguong.blogspot.com/2015/07/nhap-hon-va-xuat-hon-trong-nghi-le-then.html

Từ khóa tìm kiếm nhiều: lễ hội dân gian việt nam